Həcc ziyarəti başa çatdı. Həcc əməli kimi şeytana da daş atdı hacılar. O yerdə ki, Həzrəti İbrahim (ə.) ona vəsvəsə edən şeytanı daşlamışdı, bu günün hacıları də həmin əməli hər il eyni yerdə təkrarlayır. Simvolik olan bu hadisənin fəlsəfəsi əslində, öz nəfsinə daş atmaqdır. Təkəbbürünü, kin- küdurətini, hər cür rəzil xüsusiyyətlərini, istər kiçik olsun, istər böyük, istər aşkar olsun, istərsə də gizli daşa basıb, bunu hər yerdən addımbaaddım onu izləyən şeytanına nümayiş etdirməkdir. Təkcə nümayişmi ? Yox, bu az oldu. Sonra Hacı Rəbbi ilə razu- niyaz edər, tövbə edib günahlarının bağışlanmasını istər.Dəfələrlə kiçikliyini bəyan edər. Bu həqiqəti başa düşdüyünü dili ilə izhar edər.Həcc əməllərini yekunlaşdırıb üz tutar vətəninə. Dost- tanış, qohum- əqrəba görüşünə tələsər, " həcin qəbul , Həci" deyər. Bu bir ədəb- ərkan qaydasıdır. Niyyətdir, arzudur Hacı üçün yaxınlarından, tanış- bilişindən. Həccin qəbuldursa, deməli, günahların bağışlanıb, sanki, yenicə doğulmuş körpə kimisən. Saf, təmiz. Belə deyilir. Amma, əgər həccin qəbuldursa, mütləq şərt olan qəbulluq məsələsi özü xırdalanır, əslində böyük olan mərhələlərdən keçir. Pulun halal olmalı. Bunu hamı bilir. Üstündə xums borcu belə olmamalıdır. Digər əsas məsələlərdən biri həccə gedənin boynunda həqqünnas olmamalıdır. Yəni, insanların haqqını cüzi də olsa qəsb etmisənsə, incitmisənsə deməli, boynunda həqqünnas qalıb. Gərək nahaq yerə incitdiyin hər kəsin haqqını yerinə qoyub, halallıq alıb, sonra heybəni atasan çiyninə.Çünki, Uca Allahın ədaləti o qədər böyükdür ki, bir bəndəsinin haqqını tapdayıb, onu əzib keçənlərə böyük mərhəmət göstərməz. Uzağı səbr edər. Düşünüb- daşınıb, günahını anlayıb, səhvini düzəltməyə zaman verər. Günahkarı hər addım başı da cəzalandırmaz. Onda Yerin nizamı pozular, xaotik vəziyyət yaranar. Uca Rəbbimiz əzəldən, məxluqu ilə təyin etdiyi sünnəyə uyğun rəftar edər.
Qayıdaq ağ ehramlı, ağ libaslı " həci"mizə. Ağ rəngin işıltısındanmı, yarı qibtə, yarı həsəd dolu baxışlardanmı, nədəndirsə şişər " həci". O qədər şişər ki, könlünə bəylik, ağalıq, qadındırsa, xanımlıq düşər. Məclislərdə "həci( həcixanım) orada oturma, burada otur" xitablarına da yavaş- yavaş adət edər. O qədər adət edər ki, başqalarını özünə borclu bilər, mütləq yuxarıda oturmaq adətini qazanar. İşdi- şayəddi bir vəzifə sahibi ola, yaxud da bir ticarət obyekti " fırlada" onda, gəl tamaşasına. Özü öz boynuna ağalıq, bəylik, xanımlıq libası biçər. Bunun zahirini demək istəyirəm. Özünü keçmişin ağalarına, bəylərinə, xanımlarına bənzədər. Ya da ki, ali dərəcəli möminə. Daha nə bilim nələr, nələr.. Daşladığı şeytanı, Ərəfatdakı razu- niyazı, Kəbə təvafının əzəmətini, Mədinədə Həzrət Mühəmmədlə (s.) görüşünü də unudar. Dəqiqliyini axtardıqda bu görüşlərin, mənəvi görüş olub- olmadığı naməlumdur. Böyüklük nümayiş etdirən " həci, həcixanım" bir şeyi unudar. Bəlkə də heç bunu bilməz, heç bilmirdi də. Böyüklük böyük kişilərə, böyük şəxsiyyətlərə yaraşar. Daxili böyük olan qarşısındakının qabağında təvazö edər, əsil təvazö. Bəli, yanılmadınız. Əsil təvazö. Çünki, yalançı təvazö, yalançı səmimiyyət göstərənlər də az deyil. Böyük kişilər, böyük insanlar Həccə getsə də, getməsə də böyükdür. O, böyüklüyünü qapısında qazanır. Sadə, saf ürəyi , canı yananlığı ilə, öz nöqsanından nəticə çıxarmaq qabiliyyəti ilə, kinsizliyi, xoş əxlaqı ilə, qarışqanı belə incitməkdən qorxar böyük kişilər. Nəinki, illərin, yaxın zamanın belə ədavəti ona yad olar. Xainlik onlardan uzaq olar." İgid yıxdığını kəsməz" deyib atalar. Böyük kişilər yadelli düşmənlə güləşər. Arxasıza arxa olar. Böyük kişilər, böyük insanlar alicənablığın zirvəsində durar. Ona qarşı hörmətsizlik edəni, cahillik edib onu " çırpmaq" istəyəni belə bağışlar. Çünki qəlbi saf su kimi pakdır. Dəstəmazda o, zahirdədir. Batini nurdadır. Onlar özünü kiçik bilər, amma, böyük olar. Onlar Peyğəmbərin (s.), Əhli- beytin (ə.) əsil davamçılarıdır.
Yaxşı ki, yaxşılar var.
Yaxşı ki, yaxşılıq var.
Yaxşı ki, əzəl- axır bir haqq- hesabın olacağına insanda ümid var.
Pislər pisliyin etsin...